درمان زخم بستر
زخم های بستر یا فشاری یک نوع عارضه می باشند که در اثر وارد آمدن فشار بیش از حد و نشستن های طولانی مدت بر روی پوست ایجاد می شوند. زمانی که بدن افراد برای مدت طولانی در یک حالت قرار گیرد فشار وارد شده به پوست باعث قطع شدن جریان خون به آن شده در نتیجه آسیب هایی به بافت و پوست وارد خواهد آمد.
وضعیت هایی که باعث ایجاد زخم می شوند؟
وضعیت هایی که سبب افزایش فشار بر روی پوست شده و در نتیجه موجبات بروز زخم های بستر را فراهم می آورند عبارتند از:
۱: ماندن بیش از اندازه در رختخواب و قرار گرفتن بدن در یک حالت مشخص بدونه حرکت دادن آن
۲: نشستن های دراز مدت بدونه این که وزن بدن جابه جا شود.
۳: استفاده نکردن از یک زیرانداز و تشک مناسب جهت محافظت از قسمت های استخوانی بدن مانند ستون فقرات
مهم ترین نواحی بدن که دچار این عارضه می شوند
مهم ترین نقاط بدن که در معرض ابتلا به زخم های بستر قرار دارند شانه ها، قوزک پا و پاشنه پا، باسن و شکاف بین باسن، ستون فقرات، زائده استخوان ران و استخوان های خارجی، پشت سر، نرمه گوش ها، قفسه سینه و دنده ها، کتف، برجستگی آرنج، برجستگی های سر لگن یا ایسکیال، می باشند.
انواع زخم های بستر
اغلب افراد فکر می کنند زخم های بستر آن چیزی هستند که بر روی سطح پوست مشاهده می کنند. در حالی که این طرز فکر کاملا اشتباه است زیرا این حالت ناشی از فشار بر روی سطح پوست شروع نخواهد شد بلکه اکثر اوقات فشار سبب گرفتگی عروق خونی مابین پوست و استخوان می شود و بیشترین آسیب متوجه ماهیچه ها و بافت های زیر پوست که نزدیک به استخوان می باشند خواهد شد.
آسیب هایی از این دسته که بر روی سطح پوست مشاهده می شوند هر چند هم که کوچک و ناچیز باشند باید تحت درمان قرار بگیرند زیرا علاوه بر سطح پوست بافت های زیرین آن هم دچار آسیب دیدگی شده اند. اما این گونه آسیب ها را بر طبق میزان شدت و نواحی که درگیر کرده اند به چندین دسته و درجه تقسیم کرده اند.
۱: زخم های بستر درجه یک
در این نوع از زخم های بستر پوست دچار قرمزی و یا بی رنگی خواهد شد و نسبت به نقاط اطراف و یا سایر قسمت های پوست اندکی سفت تر شود همچنین درجه حرارت و دمای آن هم تغییرات محسوسی داشته باشد. اگر بر روی آن قسمت فشار وارد شود بی رنگ و یا سفید نخواهد شد بلکه به رنگ قرمز در خواهد آمد و بعد از برداشتن فشار کم کم بهبود پیدا خواهد کرد.
برای درمان زخم بستر ابتدا باید فشار را از روی آن برداشت مثلا اگر زخم در قسمت پشت یا شانه ها قرار دارد باید بدن فرو طوری قرار بگیرد که هیچ فشاری بر این قسمت ها وارد نشود. سپس روزانه محل عارضه را تمیز و خشک کرد و از برخی پمادهای موضعی که پزشک تجویز خواهد کرد برای چرب کردن و بازگرداندن رطوبت از دست رفته پوست کمک گرفت.
از لحاظ تغذیه ای باید غذاهایی حاوی ویتامین ها بخصوص ویتامین A و C را بیشتر مصرف کرد همچنین از مصرف غذاهای حاوی آهن و مواد معدنی نباید غافل شد. از آن جا که نوشیدن آب برای در هر حالتی مفید می باشد بنابراین نوشیدن آب فراوان می تواند به روند بهبودی کمک کند. اگر تمام مراحل ذکر شده را انجام داد و طی ۲ تا ۳ روز پوست آسیب دیده ترمیم نشد باید به پزشک مراجعه شود زیرا امکان آسیب دیدگی در زیر بافت پوست وجود دارد.
زخم های بستر درجه دو
در زخم های بستر درجه ۲ علاوه بر لایه بالایی پوست که اپیدرم نام دارد لایه زیرین آن هم به نام درم آسیب خواهد دید و یک شکاف کم عمق بر روی پوست ایجاد خواهد شد که خارج شدن مایعات همراه خواهد بود. اولین اقدامی که باید انجام داد این است که سطح پوست و محل عارضه را به دقت تمیز و خشک کرد سپس برای جلوگیری از خشک شدن و ترک خوردن پوست از یک کرم یا پماد موضعی استفاده کرد و به کمک گوش پاک کن سطح زخم را چرب کرد.
داشتن یک رژیم غذایی مناسب و غنی از مواد معدنی و ویتامین ها و آهن می تواند تا حد زیادی در درمان زخم بستر کمک کننده باشد. در کنار انجام تمامی این اقدامات مراجعه به پزشک الزامی است زیرا پزشک برای جلوگیری از بروز عفونت داروهای خاصی را تجویز خواهد کرد که استفاده و مصرف آن ها ضروری می باشد.
زخم های بستر درجه سه
در زخم های بستر درجه ۳ ضایعه ایجاد شده تمام لایه های پوست را درگیر کرده و از بافت آدم به بافت چربی نفوذ پیدا خواهد کرد. بوی بسیار نامطبوع، قرمزی اطراف عارضه، چرک و خروج مایعات و ترشحات سبز رنگ و همچنین تب از علائم این نوع آسیب ها و فشارها می باشند. با وجودی که تمام لایه های پوست آسیب دیده اند اما به سبب ایجاد چرک استخوان و تاندون ها و ماهیچه ها قابل رویت نیستند. در این حالت احتمال تخریب و از بین رفتن بافت ها بسیار بالا می باشد.
نکته قابل ذکر این است که این نوع آسیب ها زمانی ایجاد می شوند که مراقبت های لازم از ناحیه آسیب دیده پوست انجام نگرفته باشند. زیرا این نوع عارضه ها ابتدا از نوع درجه ۱ و ۲ بوده اند و به دلیل سهل انگاری و بی توجهی به نوع درجه سه ارتقا یافته اند. پس اگر در مراحل اولیه اعمال مراقبتی خاصی بر روی پوست آسیب دیده انجام نگرفته است در این مرحله باید فورا فشار را از روی ناحیه تحت فشار برداشت سپس به دلیل چرکی و عفونی شدن ضایعه ها باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد.
در غیر این صورت عفونت به خون وارد شده و فرد با مشکلات جدی روبرو خواهد شد. مراقبت از افرادی که دچار این نوع عارضه ها شده اند دشوار است زیرا باید هر روز محل آسیب دیدگی را تمیز و پانسمان کرد. زمان بهبودی این نوع ضایعه ها اندکی طولانی است و حدود ۳ تا ۶ ماه بسته به نوع آسیب دیدگی زمان لازم است تا کاملا بهبود یابند.
قرار دادن بیمار بر روی تشک های مواج و یا تخت های مخصوص به روند سریع بهبودی کمک کننده خواهند بود.
زخم های بستر درجه چهار
این نوع از زخم هاب بستر آنقدر عمیق هستند که از بافت ها گذشته و به استخوان خواهند رسید. این نوع عارضه ها سبب از بین رفتن بافت ها خواهند شد و مقدار قابل توجهی مایعات از آن ها خارج خواهند شد. در این مرحله بروز عفونت حتمی است بنابراین قبل از هر اقدامی باید به پزشک مراجعه کرد برای رهایی از زخم ها باید بیمار تحت جراحی های متعدد قرار بگیرد و حدود ۶ تا یک سال زمان لازم است تا فرد بهبود یابد.
زخم بستر عمیق بافتی
در عارضه ها ی عمیق بافتی معمولا یک قسمت از پوست ارغوانی یا قهوه ای رنگ خواهد شد و رنگ آن نسبت به دیگر نواحی بدن فرق خواهد کرد. در این حالت پوست دچار تاول هایی پر از خون خواهد شد که به سبب آسیب بافت های زیرین و در اثر فشار و یا نیروی برشی به وجود بیایند. این نقاط اغلب بر روی بیا کنار بافت ها قرار دارند به همین دلیل بسیار دردناک و سفت می باشند که با لمس کردن آن ها یک حالت نرم و خمیری را احساس خواهید کرد.
این نواحی همیشه اندکی گرم تر و یا سرد تر از دیگر نواحی سالم بدن خواهند بود. تشخیص این نوع عارضه در افرادی که دارای پوستی تیره هستند اندکی مشکل خواهد بود زیرا وجود یک تاول ریز بر روی یک ضایعه که به رنگ تیره می باشد قابل دیدن نیست. به همین دلیل امکان دارد عارضه بیشتر باز شده باشد و زیر پوسته های لایه بالایی مخفی شده باشد. در این حالت با وجود درمان های به موقع باز هم ممکن است آسیب قسمت وسیع تری را در بر بگیرد.
زخم غیر قابل درجه بندی
در این گونه آسیب ها ضخامت بافت کاملا از بین می رود و قسمت اصلی و پایه عارضه به وسیله پوسته های زرد رنگ یا قهوه ای براق و یا سبز و خاکستری پوشیده خواهد شد. این پوسته ها بافت های مرده ای هستند که از بافت زنده جدا شده اند. این گونه آسیب ها بسیار دردناک بوده به طوری که برای تسکین درد باید از داروهای قوی مانند انواع مخدرها استفاده کرد.
در این حالت انجام هر اقدامی در منزل بی فایده خواهد بود . بهترین کار رساندن بیمار به مراکز درمانی و بیمارستان جهت مداوا است.
علائم عفونی شدن زخم های بستر
زخم های بستر که دچار عفونت و چرک شوند با علائمی همراه هستند که عبارتند از:
۱: خروج مایعات زرد رنگ و گاهی سبز رنگ
۲: احساس بوی ناخوشایند
۳: احساس درد شدید
۴: احساس گرمای شدید در بافت آسیب دیده
۵: احساس تب
چه کسانی در معرض ابتلا به این نوع قرار دارند؟
اغلب افرادی که در معرض ابتلا به زخم های بستر هستند در واقع کسانی هستند که بدون کمک دیگران قادر به حرکت نمی باشند مانند افرادی که دچار فلجی می باشند و یا کسانی که مدت ها در کما به سر می برند و یا اشخاصی که دچار شکستگی شدید استخوان ران شده اند. همچنین کسانی که در کنترل کردن روده و مثانه خود مشکل دارند هم جزء کسانی می باشند که ممکن است این نوع عارضه ها را تجربه نمایند.
شاید باورش سخت باشد اما افرادی که از یک رژیم غذایی سالم استفاده نکنند و دارای یک رژیم نامتعادل باشند هم در این لیست قرار خواهند گرفت. همچنین اشخاصی که درگیر بیماری ام اس هستند و یا به دلیل مصرف برخی از داروها دارای هوشیاری کم تری باشند امکان دارد به این نوع عارضه ها دچار شوند.
عوامل ایجاد کننده زخم های بستر
۱: فشار بیش از اندازه به نواحی استخوانی بدن
۲: استفاده از روتختی و ملحفه های زبر
۳: کشیدگی و ساییده شدن پوست بر روی سطح زمین یا تشک و یا ملحفه
۴: گردش ضعیف خون در بدن مانند بیماران کلیوی
۵: گرما و رطوبت بیش از حد
۶: تعریق و ادرار و مدفوعی که مدتی بر روی پوست بدن مانده باشد
۷: چاقی و لاغری بیش از اندازه
۸: مبتلا شدن به دیابت و سرطان و بیماری های زمینه ای بلند مدت
چگونه می توان از این زخم ها جلوگیری کرد؟
برای Treatment of bed sores باید اقدامات فوق را انجام داد:
۱: تغییر وضعیت افراد بیمار
۲: رعایت و حفظ بهداشت پوست به وسیله شستشو با آب نیمه گرم و یک شوینده مناسب و خشک کردن پوست و دور کردن هر نوع آلودگی مانند ادرار و مدفوع از آن
۳: ماساژ دادن پوست تحت فشار به وسیله دست های چرب شده و به شکل دورانی تا خون با تمام سطح پوست و بافت ها منتقل شود.
۴: بستن پوشک های مناسب با وزن در بیمارانی که دچار بی اختیاری ادراری و مدفوعی باشند.
۵: بلند کردن بیماری که قادر به حرکت نمی باشد توسط دو یا چند نفر برای جلوگیری از ایجاد اصطکاک میان پوست و تشک یا ملحفه
۶: تمیز نگه داشتن بستر بیمار
۷: استفاده از پانسمان های حمایتی برای مراقبت از پوست و جلوگیری از ایجاد اصطکاک میان پوست و تشک
۸: استفاده از مواد غذایی غنی از ویتامین ها مانند A و C و همچنین مواد معدنی
توصیه سازمان جهانی بهداشت در صورت بروز این زخم ها:
مهم ترین توصیه های این سازمان در خصوص بروز این نوع آسیب ها شامل مواردی می شوند که عبارتند از:
۱: کندن و برداشتن بافت مرده با استفاده از دبریدمان اتولیتیک
۲: کنترل کردن مرتب نواحی آسیب دیده از لحاظ کلونیزاسیون باکتری و ایجاد عفونت
۳: استفاده از پانسمان ضد میکروب حاوی نقره
۴: استفاده از پانسمان های گروه فوم
۵: استفاده از پانسمان های هیدروکلویید و پانسمان های حاوی آلژینات
نکته پایانی: بروز این نوع عارضه ها در بدن برخی افراد اجتناب ناپذیر است اما با اندکی توجه و مراقبت و همچنین به کار گیری راه های موثر در کنترل کردن آن ها می توان از حاد شدن وضعیت افراد جلوگیری کرد.
